De Arnhemse Standaard Toegankelijkheid: Nothing about us without us
Het verbeteren van de toegankelijkheid van Arnhem is een kernactiviteit van het Arnhems platform chronisch zieken en gehandicapten (Apcg). In samenwerking met het Apcg heeft de gemeente Arnhem in 2018 een Arnhemse Standaard Toegankelijkheid (AST) opgesteld. In navolging van de implementatie van het VN-verdrag Handicap heeft de gemeenteraad in 2017 hiertoe de opdracht gegeven. Dick Cochius is sinds 2007 betrokken bij het Apcg. Hij startte als lid van de werkgroep WMO, waarna hij twee jaar later onderdeel werd van het algemeen bestuur. Sinds 2017 is hij voorzitter van het APCG. We hebben de Arnhemse Standaard Toegankelijkheid al belicht vanuit enkele van onze schouwers, maar we horen natuurlijk ook graag de visie van onze voorzitter. Daarom legden wij hem enkele vragen voor:
Waar draait de Arnhemse Standaard Toegankelijkheid (AST) om?
Het maximaal borgen van de toegankelijkheid voor alle doelgroepen. Daarnaast hechten we veel belang aan het betrekken van de gebruikers zelf bij de projecten. In de AST is opgenomen aan welke criteria of richtlijnen moet worden voldaan bij nieuwbouw en verbouw van gebouwen, inrichting van de Openbare Ruimte en evenementen.
“Toegankelijkheid is de norm” en “Nothing about us without us” zijn belangrijke uitgangspunten van het VN-verdrag Handicap.
Bij gebouwen worden voortaan de ITS criteria toegepast en gebruikers structureel betrokken. Naast de normen uit het bouwbesluit worden nu ook inrichtingselementen, akoestiek, verlichting, leuningen, markeringen ed. opgenomen.
In aanvulling op de ITS2018 heeft het Apcg ook nog wensen kunnen inbrengen voor een groter toilet en standaard een grotere lift. Ook belangrijk is het afwegingskader. Hierin is vastgelegd dat alleen kan worden afgeweken van de standaard als een ander belang overtuigend en gemotiveerd zwaarder weegt en als er geen andere oplossing te vinden is. Dit geeft een betere uitgangspositie om voor onze belangen op te komen. Het heeft immers geen zin als je als gebruikers wel betrokken wordt, maar geen invloed hebt.
Wat is de rol van het APCG in de AST?
Het Apcg wordt als adviseur betrokken bij alle fasen van het ontwerp. Op basis van onze ervaring en expertise kunnen we een overstijgend advies geven voor het gebruik met verschillende beperkingen en hulpmiddelen. Een elektrische rolstoel heeft bijvoorbeeld meer ruimte nodig in een toilet dan een handbewogen rolstoel en andersom kun je vanuit een handbewogen rolstoel meer knelpunten ervaren met hellingen, balies, kapstokken ed. Het uitgangspunt is dat mensen met een beperking zelfstandig en gelijkwaardig gebruik kunnen maken van een gebouw en dat er service aanwezig is, indien nodig.
In de fase voordat er een ontwerp is, worden ook de toekomstige gebruikers en/of omwonenden betrokken voor het inventariseren van knelpunten, wensen en behoeften. Wij vinden het heel belangrijk dat iedereen mee kan praten over toegankelijkheid. Je kunt je ideeën en specifieke aandachtspunten ook altijd inbrengen bij het Apcg.
Wat is de rol van het Apcg geweest bij de totstandkoming van de AST?
Allereerst hebben we een nulmeting gedaan door een dwarsdoorsnede te toetsen van bestaande gemeentelijke gebouwen, en de knelpunten op het gebied van toegankelijkheid in kaart te brengen. Hiermee kon worden aangetoond dat met alleen het bouwbesluit de toegankelijkheid niet geborgd is. Het rapport van de nulmeting was het startpunt om samen met verschillende afdelingen van de gemeente tot een standaard te komen. Voor het gezamenlijk proces hebben we veel informatie aangeleverd, zowel op het gebied van richtlijnen en goede praktijkvoorbeelden als knelpunten; hierover hebben we ook contact gehad met andere belangenorganisaties.
De nulmeting werd opgesteld aan de hand van het schouwen van bestaande gebouwen. Wat is normaal gesproken de aanleiding voor een schouw?
Dat kan zijn een klacht van inwoner, verzoek van gemeente, eigen initiatief (bijvoorbeeld Uitgids, of horecafolder), of verzoek van een ondernemer. Van de schouw wordt een verslag gemaakt, dat gaat naar de eigenaar van het gebouw of organisator van een evenement; vaak volgt er dan nog een gesprek over de aanbevelingen en een check wat er met het advies gedaan is.
Hoe vaak wordt er geschouwd in Arnhem?
Dat is wisselend. In 2018 zijn we bijvoorbeeld betrokken bij de Jansbeek, het Kerkplein, Focus filmtheater, State of Fashion, Vue, winkelcentrum Kronenburg. Naast een fysieke schouw kunnen we ook op andere wijze betrokken zijn bij projecten, bijvoorbeeld door overleg, tekeningen lezen, praktische tips en adviezen geven. Dit jaar bijvoorbeeld bij winkelcentra Rijkerswoerd + Presikhaaf, ASM festival, Koningsdag, Bridge to Liberation, Rijnkade, herinrichting Apeldoornseweg. Deze betrokkenheid leidt nu niet altijd tot het gewenste resultaat; met de toepassing van de AST zal dit naar verwachting verbeteren; ook zal het aantal projecten waar we bij betrokken worden toenemen.
Hiervoor hebben we dan ook extra ervaringsdeskundigen nodig, die gaan we binnenkort werven en opleiden.
Wat zijn volgens Apcg veel voorkomende knelpunten qua toegankelijkheid in Arnhem?
Knelpunten zijn er vooral wat betreft het toilet, liften, drempels, deuren en akoestiek. Ook in de nieuwere gebouwen komen ontoegankelijke onderdelen voor zoals kleine liften (Rozet), te korte leuningen (Musis) en te krappe rolstoelplekken (Focus). Als de AST wordt toegepast, dan moeten alle onderdelen voortaan dus aan de juiste criteria voldoen.
De toepassing van de AST wordt gefaseerd ingevoerd. In eerste instantie geldt dit voor nieuwbouw en verbouw, daarna wordt de bestaande bouw aangepast. Ook aan de toegankelijkheid van de openbare ruimte wordt stapsgewijs gewerkt. In 2019 worden ook richtlijnen opgesteld voor evenementen.
En het Apcg wil in 2019 samen met andere organisaties expertise verzamelen en bundelen over de toegankelijkheid voor mensen met prikkelgevoeligheid. Voor al deze zaken hebben we ook de informatie nodig van de inwoners met een beperking die gebruik (willen) maken van de gebouwen, of in Arnhem evenementen willen bezoeken. Dus laat het ons weten!
Wanneer wordt de AST een succes?
Als het vanzelfsprekend is dat gebouwen, openbare ruimte en evenementen toegankelijk voor iedereen worden ontworpen en ingericht (design for all). En dat de ervaring van de inwoners over wat toegankelijk is, hiervoor leidend is. Dat er bewustwording op gang wordt gebracht bij iedereen, en dat de AST als een olievlek wordt uitgebreid naar derden, zoals ondernemers. En wanneer inwoners ons weten te vinden om hun signalen door te geven en uiteindelijk de klachten afnemen.
De AST zal periodiek worden geëvalueerd, zodat ervaringen en nieuwe ontwikkelingen verwerkt kunnen worden.
Wat is de ultieme wens op het gebied van toegankelijkheid in Arnhem?
Persoonlijk: als ik nooit meer bij hoef stil te staan of iets wel of niet toegankelijk is. Dat het gewoon vanzelfsprekend is dat je ergens zonder enige concessie naar binnen kan, of het nou een restaurant, de schouwburg, stembureau of evenement is. En niet naar binnen wordt gehaald via een aparte ingang of ergens in een zaal weggemoffeld in een speciaal hoekje voor rolstoelen. Dat in feite drempels verdwenen zijn die participeren kunnen bemoeilijken of verhinderen. Het allermooiste is daarbij wanneer onze inspanningen voor de AST ook leiden tot aanpassingen voor beleid in andere gemeenten.