Artikel 20 van het VN-verdrag Handicap
Even naar de buurtsuper fietsen voor een boodschapje, even de bus naar de binnenstad pakken, even met de auto de kinderen naar school brengen. Als je jezelf makkelijk van A naar B kunt verplaatsen, sta je er waarschijnlijk niet stil bij hoe vaak je dat op een dag doet. Maar niet voor iedereen is dit vanzelfsprekend.
Heb je een visuele beperking, dan kun je niet zomaar even de fiets of auto pakken. Als je in een rolstoel zit, kun je er niet zomaar van uit gaan dat je met de bus kan en bij elke halte in en uit kan. Als je energievoorraad door een chronische ziekte per dag verschilt, kan het zijn dat je niet de energie hebt om naar de dichtstbijzijnde bushalte te lopen.
Voor mensen met een beperking is zelfstandig kunnen reizen een belangrijke voorwaarde om mee te kunnen doen in de samenleving. Vandaar dat dit expliciet als mensenrecht is opgenomen in het VN-verdrag Handicap.
Wat kan de gemeente Arnhem doen om het recht op mobiliteit voor alle Arnhemmers te waarborgen?
Om zelfstandig te kunnen reizen, is het voor mensen met een beperking van belang dat het openbaar vervoer voor hen toegankelijk is en zelfstandig te gebruiken is.
Als Apcg hebben we er hard voor gestreden dat elke bus elektrisch uitschuifbare planken heeft en twee rolstoelplaatsen. Ook alle bushaltes moeten toegankelijk zijn, zodat je overal met een rolstoel de bus in en uit kunt. Het is de bedoeling dat de laatste ontoegankelijke haltes worden meegenomen in verbouwplannen, zoals bijvoorbeeld de haltes van het busstation bij Kronenburg en Willemsplein. Het Apcg houdt dit nauwlettend in de gaten.
Ook voor mensen met een visuele of auditieve beperking moet het mogelijk zijn om zelfstandig vaan de bus gebruik te kunnen maken. Elke bus moet een goed werkend systeem hebben dat de haltes afkondigt, zowel in beeld als in geluid. Momenteel is het busstation op Centraal Station Arnhem niet geschikt voor mensen met een visuele beperking. Bussen moeten geregeld op het laatste moment naar een ander perron uitwijken. De informatie-borden waarop dit wordt aangegeven, zijn niet zichtbaar voor mensen met een visuele beperking. Ook voor mensen die moeite hebben met het lezen van de borden, of mensen die niet goed in staat zijn om snel te reageren op onverwachts veranderde omstandigheden, geeft dit problemen. De gemeente Arnhem en vervoerders moeten samen met ervaringsdeskundigen op zoek naar een oplossing hiervoor.
Vanaf de bushalte moeten mensen met een visuele beperking zelfstandig en veilig hun weg kunnen vervolgen. De oversteken vanaf CS naar de wijk zijn bijvoorbeeld niet veilig. Ook hier moet samen met ervaringsdeskundigen naar gekeken worden hoe dit opgelost kan worden.
Aanvullend vervoer
Hoe toegankelijk het busvervoer in Arnhem ook is, er zullen altijd redenen blijven waarom iemand niet met het OV kan reizen. Voor iemand die prikkelgevoelig is, kan het openbare busvervoer te druk zijn. Voor anderen kan het in- en uitstappen een probleem zijn, bijvoorbeeld omdat het te pijnlijk is. Het kan ook zijn dat mensen op bepaalde momenten niet met het openbaar vervoer kunnen reizen. Bijvoorbeeld omdat iemand door een chronische ziekte op sommige dagen te weinig energie heeft om naar de bushalte te lopen. Of doordat iemand door een visuele beperking ‘s avonds in het donker minder goed ziet, of in de herfst of winter niet zelfstandig met een taststok de weg kan vinden door sneeuw of bladeren op de grond.
Voor deze mensen is er aanvullend vervoer nodig. In Arnhem is dit de regiotaxi AVAN. Met deze voorziening kunnen mensen die door hun beperking niet (altijd) met de bus kunnen reizen, toch zelfstandig op pad gaan in Arnhem en omgeving.
Het Apcg moet echter helaas constateren dat de gemeente Arnhem en AVAN met nieuwe regels extra barrières opwerpt voor mensen die afhankelijk zijn van dit vervoer. Zo is er bijvoorbeeld de regel bijgekomen dat mensen met een scootmobiel geen ritten mogen boeken die korter zijn dan 5 km, en de regel dat je moet bijbetalen als ie binnen 3 uur een rit wil reserveren. Een spontaan bezoekje gaat dan dus extra geld kosten. Geld dat niet iedereen heeft. Busreizigers hoeven geen extra geld bij te leggen als ze spontaan een de bus willen pakken.
Zo wordt het voor mensen die afhankelijk zijn van AVAN moeilijker en duurder gemaakt om zelfstandig te kunnen reizen. En dat terwijl het juist de bedoeling is dat barrières geslecht worden, in plaats van opgeworpen. Om mee te kunnen doen in de samenleving is het van groot belang dat óók mensen met een beperking zelfstandig op pad kunnen. Het is dus zaak dat ook het aanvullend vervoer toegankelijk wordt én blijft voor de mensen die er afhankelijk van zijn.
Persoonlijk vervoer
Voor sommige mensen zal ook het aanvullend vervoer niet geschikt zijn, vanwege de chronische ziekte en/of beperking(en) die ze hebben. In deze gevallen zal de gemeente Arnhem op zoek moeten naar een passende oplossing. Het mag nooit zo zijn dat mensen tussen wal en schip vallen, zoals gebeurde met Jaynah (9), zie hier het verhaal van haar en haar ouders. Er is altijd een maatwerkoplossing mogelijk. Het mag niet zo zijn, dat Arnhemse inwoners zich voor mensenrechten op liefdadigheid moeten beroepen.
Leerlingenvervoer
Het leerlingenvervoer verdient aparte aandacht. Dit is het vervoer van leerlingen die naar het speciaal onderwijs moeten. Zij worden thuis opgehaald en na schooltijd weer naar huis gebracht. Binnen dit vervoer is er (bijna) geen ruimte voor maatwerk. Als kinderen (tijdelijk) maar halve dagen naar school kunnen, moeten ouders zelf regelen dat hun kind eerder uit school wordt opgehaald. En even de opvang verzetten naar een andere dag omdat er bijvoorbeeld een belangrijke werkafspraak tussenkomt is er niet bij. Er zijn vaste afspraken welke dag het kind naar welk adres gebracht moet worden. Daar kan niet zomaar iets in veranderd worden. Spontaan bij een vriendje of vriendinnetje spelen is er ook niet bij. Door de lange reistijden, soms tot meer dan een uur, is het niet goed mogelijk om na schooltijd nog naar activiteiten en clubs te gaan.
Kortom: op het gebied van mobiliteit heeft Arnhem nog belangrijke stappen te zetten.
- Er moet een toegankelijk oplossing komen voor het busstation op Arnhem CS.
- Het aanvullend vervoer moet toegankelijk en betaalbaar blijven voor degenen die het nodig hebben.
- Er moet meer maatwerk en flexibiliteit komen in het leerlingenvervoer.
- En voor individuele gevallen moet er altijd een passende oplossing gezocht worden.
Mensen mogen hoe dan ook nooit tussen wal en schip vallen, want mensen met een beperking hebben net als ieder ander het recht om zelfstandig te kunnen reizen.