Artikel 13 van het VN-verdrag Handicap
In een democratie is toegang tot de rechter een belangrijk recht. Als je vindt dat jouw rechten worden geschonden, dan kun je naar de rechter om dat te laten beoordelen.
Nu gaat de gemeente niet over de toegang tot de rechter. Maar ook de gemeente moet zorgen voor een goede rechtspositie van haar inwoners.
Inwoners met een beperking zijn voor veel dingen afhankelijk van besluiten die (in opdracht van) de gemeente worden genomen. In deze reeks hebben we al verschillende voorbeelden daarvan voorbij zien komen. Zoals hulpmiddelen, vervoer, woningaanpassingen en voldoende ondersteuning om gedwongen zorg te voorkomen.
Helaas wordt in het sociaal domein nog niet genoeg vanuit mensenrechten gedacht. Het is daarom natuurlijk heel belangrijk om te zorgen dat er goed beleid en goede uitvoering komt, waarin mensenrechten centraal staan. Dat voorkomt dat mensen bezwaar moeten maken of naar de rechter moeten.
Maar het is ook belangrijk om te zorgen dat mensen goede onafhankelijk ondersteuning kunnen krijgen. In Arnhem kunnen mensen, wanneer ze het niet eens zijn met hun wijkcoach, hulp vragen van onafhankelijke cliëntondersteuning.
Heel belangrijk, want inwoners weten lang niet altijd waar ze recht op hebben of hoe ze dat goed kunnen aanvragen.
Wij vinden het belangrijk dat mensen kunnen kiezen wie ze als cliëntondersteuner inschakelen. Op dit moment heeft de gemeente alleen bij Zorgbelang Inclusief onafhankelijke cliëntondersteuning ingekocht. Dat zouden minimaal twee aanbieders moeten zijn. Het is juist bij deze ondersteuning heel belangrijk dat iemand zich prettig voelt bij de ondersteuner en ergens anders terecht kan wanneer die bij de ene organisatie geen klikt voelt.
Verder merken we dat er meer bekendheid nodig is. Op veel materiaal wordt de onafhankelijke cliëntondersteuning wel genoemd, maar toch weet lang niet iedereen die baat zou kunnen hebben bij de ondersteuning ook de weg te vinden.
Dat kan heel verschillende redenen hebben, soms kennen mensen het niet, sommige mensen zijn bang voor meer problemen met hun wijkcoach en anderen hebben weinig vertrouwen. Wij vinden het belangrijk dat goed wordt onderzocht welke verschillende drempels er zijn, waardoor mensen geen gebruik maken van onafhankelijke cliëntondersteuning. Door de diverse oorzaken in kaart te brengen, kunnen ook gerichte oplossingen voor de oorzaken worden bedacht.
Mogelijke oplossingen die wij zelf zien zijn het vermelden van de mogelijkheid om onafhankelijke cliëntondersteuning in te schakelen in de beschikking. En actief verwijzen naar de cliëntondersteuner door wijkcoaches op het moment dat ze een besluit (willen) nemen wat niet overeenkomt met de aanvraag van de inwoner.
Bemiddeling door de onafhankelijke cliëntondersteuner leidt er niet altijd toe dat iemand krijgt waar die denkt recht op te hebben. Op dat moment kan iemand officieel in bezwaar gaan.
De meeste mensen gaan niet zover. Ze hebben er weinig vertrouwen in dat de bezwaarcommissie van de gemeente een andere keuze zal maken. En bezwaar maken is iets wat veel tijd en energie kost.
Ook hier speelt weer mee dat mensen afhankelijk zijn van hun wijkcoach en dat ze willen voorkomen dat een conflict over het ene voor problemen zorgt bij andere zaken waar ze hun wijkcoach nog bij nodig hebben. Deze afhankelijkheid maakt de rechtspositie van mensen kwetsbaar.
Mensen wisselen niet snel van wijkcoach, zelfs na heel vervelende ervaringen.
In de marketing wordt er vanuit gegaan dat voor elke klant met een klacht er 26 mensen zijn die niet klagen. De klachten die binnen komen zijn dus maar het topje van de ijsberg. En de relatie tussen klant en bedrijf is meestal minder van levensbelang. Hoe groot het percentage is van de mensen die afhankelijk zijn voor zorg en ondersteuning een klacht in dienen weten we niet, maar we durven er wel vanuit te gaan dat het ook hier slecht om het topje van de ijsberg gaat. Daarom is het belangrijk om die klachten heel serieus te nemen en te onderzoeken welke structurele problemen zij bloot leggen. Zodat hier oplossingen voor gezocht kunnen worden, in plaats van dat mensen worden afgescheept.
Een groot deel van de zorg, ondersteuning en voorzieningen waar inwoners gebruik van maken, is niet van de gemeente zelf maar van organisaties. De gemeente koopt deze in en kan bij het inkopen eisen stellen aan aanbieders. In die kwaliteitseisen is het belangrijk dat er aandacht is voor de rechtspositie van de inwoners die zorg, ondersteuning of voorzieningen ontvangen.
Daarbij is het belangrijk dat organisaties een cliëntenraad hebben, die goed wordt ondersteund zodat deze echt mee kan beslissen en signalen in de organisatie kan ophalen. En dat er een goede klachtenprocedure is.
Daarnaast is ondersteuning en bemiddeling bij problemen tussen individu en organisatie belangrijk. Door actieve inzet van vertrouwenspersonen. Organisaties moeten hun medewerkers trainen in hoe vertrouwenspersonen kunnen helpen om betere zorg en ondersteuning te bieden. Zeker als het gaat om het terugdringen van dwang in de zorg (denk aan afspraken over bezoek, wanneer iemand thuis moet zijn, wat er gegeten wordt etc.) moet nog een belangrijke slag gemaakt worden.
Mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben, zijn daarvoor afhankelijk van de organisatie. Organisaties moeten zich bewust zijn van hun machtspositie en actief zorgen voor goede bescherming van de rechten van de mensen aan wie zij zorg en ondersteuning bieden.