Artikel 14 van het VN-verdrag Handicap
Zoals de naam al zegt gaat dit artikel over het recht om in vrijheid en veiligheid te leven. Dat klinkt misschien vanzelfsprekend, maar wanneer je door een psychische kwetsbaarheid soms de grip op jezelf verliest, kan dat zomaar anders zijn. In Nederland kun je, wanneer je een gevaar voor jezelf of je omgeving bent, te maken krijgen met dwang. Dat wil zeggen dat anderen besluiten over je nemen die, op dat moment, tegen jou wil zijn. In Nederland is het gebruik van dwang in de GGZ de afgelopen jaren toegenomen ondanks afspraken om dwang te verminderen.
Dwang kan gaan over gedwongen opnames, medicatie die gedwongen wordt toegediend, opgesloten worden in een separeer, maar ook ‘kleinere’ zaken, zoals het afnemen van iemands telefoon, iemand verbieden bezoek te ontvangen etc.
De VN commissie tegen marteling heeft in 2018 gezegd dat Nederland de zorg voor mensen met een psychische kwetsbaarheid moet verbeteren om dwang te verminderen en zorgen geuit over de rechten van kinderen in de jeugdzorg.
De gemeente speelt een belangrijke rol in de zorg voor mensen met een psychische kwetsbaarheid, het toepassen van dwang en daarmee ook in het voorkomen ervan. Sinds 2020 is de wet verplichte GGZ van kracht. Volgens die wet heeft iemand het recht om een eigen plan te maken om dwang te voorkomen. Een belangrijk recht, maar de kans dat het je lukt om een goed plan te maken, wanneer je volledig de grip op jezelf kwijt bent, is niet zo groot. Daarom is het belangrijk dat iemand daar ondersteuning bij krijgt. Die ondersteuning is nu niet geregeld.
In het eigen plan schrijft iemand op wat er nodig is, dat kan bijvoorbeeld extra begeleiding of dag invulling etc. zijn. Dat moet dan vanuit de WMO geregeld worden. Vanaf het moment dat er besloten wordt dat gedwongen zorg nodig is, heeft iemand 14 dagen de tijd om een eigen plan te maken, dus om dat kans op succes te geven, moet het wijkteam ook binnen die tijd de extra zorg kunnen realiseren.
Uiteindelijk is de grootste kans op een succesvol eigen plan, wanneer iemand op het moment dat het goed gaat nadenkt wat nodig is op momenten dat het niet goed gaat. Ook daar is ondersteuning bij nodig. Daar bestaan verschillende middelen voor, zoals de crisiskaart, de hulpkaart of de WRAP. De gemeente moet zorgen voor een divers aanbod, want mensen verschillen in wat voor ze werkt.
Vanuit mensenrechten bezien moet dwang uit eindelijk helemaal worden voorkomen.
Daarvoor moet de gemeente inzetten op vroegsignalering en goede begeleiding met een integrale aanpak op alle levensgebieden. Hierbij kan gedacht worden aan (gespecialiseerde) inloop, zorgen dat mensen zich welkom voelen en mee mogen doen in de wijk, toegankelijkheid (openbare)ruimte, herstelaanbod en bij het indiceren van begeleidingsuren uitgaan van prettig kunnen functioneren en niet op absoluut minimum.
En het echte voorkomen begint natuurlijk bij gezond en veilig op kunnen groeien en gemakkelijke toegang tot extra (opvoed)ondersteuning en jeugdzorg wanneer kinderen en/of ouders dat nodig hebben.
Wat kan de gemeente Arnhem doen om het recht op vrijheid en veiligheid voor mensen met een beperking en/of psychische kwetsbaarheid te borgen?
- Zet in op laagdrempelige toegang tot preventie, (opvoed)ondersteuning en jeugdzorg
- Zorg voor gespecialiseerde ondersteuning bij het maken van eigen plan van aanpak (wet verplichte GGZ)
- Organiseer dat er vanuit de WMO snel extra ondersteuning e.d. geregeld kan worden
- Bij het afgeven van indicaties moet kwaliteit van leven leidend zijn
- Zorg voor welkome wijken met een divers aanbod van specialistische en algemene voorzieningen in de buurt
Meer lezen over de wet verplichte GGZ:
https://mindplatform.nl/thema/wet-verplichte-ggz
Leestip bij interview met Jeroen Zwaal:
Deze voormalig ‘verwarde man’ leert de politie een lesje – OneWorld
Leestip over dwang en mensenrechten: